Είναι απαιτητικό το να βρεις τη διατροφή που σου ταιριάζει στην φαρμακευτική αγωγή με κορτιζόνη. Πρώτον γιατί τα ζητούμενα είναι πολλά: βάρος, αλάτι, ζάχαρη, κατακράτηση υγρών, αλκοόλ… και δεύτερον γιατί, οι παρενέργειες εξατομικεύονται σε ένταση για ένα τόσο ισχυρά αποτελεσματικό φάρμακο που χρησιμοποιήθηκε ακόμη και στη πανδημία Covid-19.

Μέσα από το παρόν άρθρο όμως, θα λάβεις μία πολύ καλή και σφαιρική εικόνα για όσα διατροφικά ζητήματα ενδεχομένως μας απασχολούν στην περίπτωση της κορτιζόνης, καθώς και πώς συνδέονται με το φάρμακο αυτό!

Τι είναι η φαρμακευτική κορτιζόνη;

Η κορτιζόνη ανήκει στα κορτικοστεροειδή φάρμακα και μιμείται τη δράση της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που το σώμα σου συνθέτει ούτως ή άλλως για να επιτελέσει ποικίλες διεργασίες. Αυτές οι διεργασίες έχουν να κάνουν για παράδειγμα με το μεταβολισμό των μακροθρεπτικών συστατικών (υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπών), την ανταπόκριση στο στρες και την φλεγμονή, την λειτουργία του στομάχου και τη ρύθμιση των ορμονών.

Θα έχεις ακούσει την κορτιζόνη και στην τρέχουσα πανδημία του Covid-19, μιας και συμμετείχε σε θεραπευτικά σχήματα σοβαρών πασχόντων. Παραδοσιακά, η φαρμακευτική χορήγηση της κορτιζόνης κρίνεται απαραίτητη ως ισχυρή αντιφλεγμονώδης και ανοσοκατασταλτική αγωγή έναντι σοβαρών και χρόνιων παθήσεων. Κάποια παραδείγματα είναι:

  • η ρευματοειδής αρθρίτιδα,
  • οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ),
  • τα αυτοάνοσα νοσήματα,
  • οι αλλεργίες,
  • η μη απόρριψη μοσχεύματος στις μεταμοσχεύσεις

Γνώριζες τις παρενέργειες;

Αυτό που χρειάζεται να ξέρεις είναι ότι, το ίδιο βιολογικό μονοπάτι που επιφέρει αυτή την θεμιτή φαρμακευτική δράση της κορτιζόνης, επιφέρει και τις εξίσου σημαντικές μεταβολικές παρενέργειές της. Φυσικά, οι ανεπιθύμητες αυτές δράσεις, εξαρτώνται, όπως καταλαβαίνεις, τόσο από τη δόση όσο και από τη διάρκεια λήψης του φαρμάκου. Αυτές είναι:

  • Υπεργλυκαιμία και Υπερλιπιδαιμία (αυξημένες τιμές γλυκόζης στο αίμα και αυξημένα τριγλυκερίδια και χοληστερόλη πλάσματος)
  • Κατακράτηση υγρών και νατρίου (που μπορεί να σημαίνει οιδήματα αλλά μπορεί να σημαίνει και αυξημένη αρτηριακή πίεση) σε συνδυασμό με απώλεια καλίου
  • Απώλεια μυικής μάζας και οστικής μάζας λόγω της καταβολικής δράσης του φαρμάκου αλλά και της μειωμένης απορρόφησης π.χ. του ασβεστίου
  • Αύξηση βάρους και μάλιστα κεντρικής παχυσαρκίας φαινότυπο (λόγω μεγαλύτερης ευαισθησίας των περιφερικών λιποκυττάρων σε σχέση με τα κεντρικά στη λιπολυτική δράση) σε συνδυασμό με την αύξηση της όρεξης και της λαιμαργίας
  • Προβλήματα δυσπεψίας
  • Προβλήματα ύπνου που μπορούν έμμεσα να επηρεάσουν και πάλι το βάρος
  • Σκαμπανεβάσματα διάθεσης και ευερεθιστότητα, ανησυχία

Ακριβώς επειδή, οι παρενέργειες του φαρμάκου είναι σημαντικές, ο ιατρός σας, μπορεί να σας παρακολουθεί αρκετά τακτικά προκειμένου να καταλήξει στην ελάχιστη δυνατή δοσολογία για σας, με τη μέγιστη αποτελεσματικότητα ως προς τη κλινική κατάσταση.

Ποιες διατροφικές οδηγίες να ακολουθήσεις;

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει μία διατροφή που να συστήνεται ομόφωνα στα άτομα που λαμβάνουν αγωγή κορτιζόνης. Αντίθετα, συνδυάζονται δίαιτες που αφορούν τη πρόληψη και εξομάλυνση των παρενέργειών όπως η TLC, DASH, για τη ρύθμιση του διαβήτη κ.α. Ανάλογα λοιπόν, σε τι ένταση βιώνεις εσύ αυτές τις παρενέργειες μπορεί να χρειαστεί να ακολουθήσεις περισσότερο ή λιγότερο τους παρακάτω διατροφικούς στόχους.

Αντικατέστησε το αλάτι με μπαχαρικά

Μείωσε το αλάτι

Και όπου ακούς αλάτι, να θυμάσαι ότι στη διατροφική ετικέτα μπορεί να το διαβάσεις και ως νάτριο. Είναι το κατ’ εξοχήν θρεπτικό συστατικό που σχετίζεται με το πρήξιμο, τα οιδήματα αλλά και την αυξημένη αρτηριακή πίεση. Οι συστάσεις για το αλάτι σημειώνουν ότι 1 κουταλιά του γλυκού ημερησίως είναι ένα ανώτατο όριο. Προσοχή όμως, διότι το περισσότερο αλάτι κρύβεται ήδη στα συσκευασμένα ή επεξεργασμένα τρόφιμα. Ένα τρόφιμο θεωρείται χαμηλό σε αλάτι αν περιέχει <0.3γρ/100γρ προϊόντος.

  1. Ξεκίνα αποφεύγοντας το επιτραπέζιο αλάτι και σκεπτόμενος ότι η γεύση είναι κάτι στο οποίο εκπαιδευόμαστε και συνηθίζουμε.
  2. Περιόρισε τα συσκευασμένα τρόφιμα αφού περιέχουν συνήθως αλάτι ως φυσικό συντηρητικό. Παστά, ελιές, τυριά, κονσέρβες, σόγια και άλλες έτοιμες σάλτσες, αλλαντικά, κράκερς και άλλα αρτοποιήματα, πίκλες…
  3. Πρόσθεσε γεύση στα φαγητά σου με εναλλακτικά μυρωδικά, βότανα και μπαχαρικά.

Κατέβασε το γλυκαιμικό φορτίο του πιάτου σου

Λαμβάνοντα αγωγή με κορτιζόνη, ο οργανισμός σου δυσκολεύεται να διαχειριστεί αποτελεσματικά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Γι’ αυτό και παλιότερα μπορεί να άκουγες «μη τρως ζάχαρη». Ισχύει η ζάχαρη αλλά δεν είναι μόνο αυτή! Ουσιαστικά όλοι οι υδατάνθρακες μεταφράζονται σε γλυκόζη στο αίμα, αλλά παράλληλα είναι η βασική πηγή ενέργειας για σένα. Οπότε, απλά θα πρέπει να προσανατολίσεις τις επιλογές και τους συνδυασμούς σου ως εξής:

  1. Αντί να τρως όλους τους υδατάνθρακες σε ένα γεύμα, ισο-μοίρασε τους υδατάνθρακες μες στην ημέρα σου και ανάλογα με τη βαρύτητα του κάθε γεύματος (κυρίως, ελαφρύ, σνακ).
  2. Από τα υδατανθρακούχα τρόφιμα, επίλεξε όσα έχουν σύνθετους υδατάνθρακες (ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι, πατάτα, κους κους, πλιγούρι, δημητριακά πρωινού κλπ.) και ιδανικά ολικής άλεσης.
  3. Απέφυγε τους απλούς υδατάνθρακες (μέλι, ζάχαρη και όπου αυτά περιέχονται) και περιορίσου σε αυτούς που τουλάχιστον βρίσκονται σε τρόφιμα που έχουν να σου προσφέρουν και άλλα πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία (γάλα, ολόκληρα φρούτα).
  4. Συνδύασε τους υδατάνθρακες και με άλλες πηγές φυτικών ινών αλλά και πρωτεϊνών όπως φρέσκιες σαλάτες λαχανικών, ξηρούς καρπούς, γιαούρτι, τυρί, ψάρια, πουλερικά, κρεατικά.

Πρόλαβε την αύξηση βάρους

Αν θα έπρεπε να βάλεις σε μια σειρά προτεραιότητας τους διατροφικούς στόχους σου όταν λαμβάνεις αγωγή με κορτιζόνη, εκτιμούμε ότι ο έλεγχος του βάρους θα ήταν τουλάχιστον 3ος όπως ακριβώς, τον παρουσιάζουμε και στο παρόν άρθρο (αν και φυσικά αυτό εξατομικεύεται). Η χρόνια χρήση κορτιζόνης υπονομεύει το βάρος σου με τρεις τρόπους:

  1. Αυξάνει την κατακράτηση υγρών όπως είπαμε και προηγουμένως
  2. Ευνοεί την αποθήκευση λίπους και ιδίως στην κοιλιακή χώρα που σχετίζεται πιο άμεσα με μεταβολικές δυσλειτουργίες
  3. Πυροδοτεί την υπερφαγία λόγω βιολογικής πείνας αλλά και συναισθηματικών μεταπτώσεων.

Ελεγχόμενες θερμίδες

Ο βασικός τρόπος να ρυθμίσεις το βάρος σου είναι μέσω του ισοζυγίου ενέργειας, να εξισορροπήσεις δηλαδή τις θερμίδες που λαμβάνεις από το φαγητό με αυτές που καις με τη σωματική σου κίνηση. Ένας γρήγορος μπούσουλας για να ελέγξεις την προσλαμβανόμενη ενέργεια, είναι να ελέγξεις τη μερίδα σου! Καθώς όμως, οι παράμετροι που πρέπει να συνυπολογιστούν είναι πολλές για να είναι η διατροφή σου ισορροπημένη όσο καλύπτει παράλληλα τις θρεπτικές σου ανάγκες αλλά και τους υπόλοιπους διατροφικούς στόχους που αναφέρουμε στο παρόν άρθρο, ίσως είναι σκόπιμο να σε κατατοπίσει αρχικά ένας πτυχιούχος διαιτολόγος-διατροφολόγος.

Διαχείριση υπερφαγίας ή συναισθηματικού φαγητού

Μία ακόμη παρενέργεια της κορτιζόνης είναι ότι έχεις την τάση να τρως παραπάνω και ίσως σε ανταπόκριση των συναισθηματικών μεταπτώσεων που συνυπάρχουν σαν παρενέργειες. Αυτό που χρειάζεσαι σε αυτή τη περίπτωση είναι:

  • να ενδυναμώσεις τα κίνητρά σου,
  • να οργανώσεις και να μάθεις να ξαναβρίσκεις τις προτεραιότητές σου όταν οι συνθήκες ζορίζουν,
  • να δοκιμάσεις και να βρεις τεχνικές συμπεριφοράς ώστε να προλαβαίνεις ή να αποφεύγεις καταστάσεις-πειρασμούς,
  • και όλα αυτά με διάθεση αυτοφροντίδας, αυτοκατανόησης και μη τελειότητας.

Το περιεχόμενο της σελίδας συνεχίζεται πιο κάτω

Θέλεις να μάθεις να συνδυάζεις τη διατροφή με την αγωγή κορτιζόνης;

Στο Ευτροφία θα σε υποστηρίξουμε σε ένα εξατομικευμένο διατροφικό πρόγραμμα αλλά και με τεχνικές τροποποίησης διατροφικής συμπεριφοράς.

Κλείστε Ραντεβού

Αύξησε τη πρωτεΐνη

Η σύσταση αυτή σχετίζεται με την καταβολική δράση της κορτιζόνης προκαλώντας απώλεια στη μυική σου μάζα. Δύο πράγματα χρειάζεται να υπογραμμίσουμε γι’αυτό:

  1. Ενώ η αύξηση της πρωτεΐνης μπορεί να φτάσει ως σύσταση και στο διπλάσιο του γενικού υγιούς πληθυσμού, υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες ήδη να καλύπτεις αυτές τις ανάγκες γιατί ως λαός τείνουμε να καταναλώνουμε ήδη παραπάνω πρωτεΐνη από όση χρειαζόμαστε.
  2. Οποιαδήποτε σύσταση σε πρωτεΐνη είναι πιθανότερο να αποδώσει στην διατήρηση της μυικής σου μάζας εφόσον συνδυάζεται με κάποιας μορφής σωματική άσκηση.
  3. Προτίμησε κατά σειρά προτεραιότητας πρωτεϊνικά τρόφιμα όπως: από φυτικές πηγές (ξηροί καρποί, όσπρια), αυγά, ψάρια, γαλακτοκομικά, πουλερικά, κρέατα- όσο το δυνατόν απαλλαγμένα από ορατά λίπη ή λιπαρά.

Ένας διαιτολόγος-διατροφολόγος με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος μπορεί να εκτιμήσει πιο κατάλληλα αν η ποσότητα πρωτεΐνης που λαμβάνεις είναι αρκετή ή όχι, όπως και τη διατροφή σου γενικότερα.

Κράτησε χαμηλά τα λιπαρά

Λόγω των δυσλιπιδαιμιών, όπως υπερχοληστερολαιμία και υπερτριγλυκεριδιαμία, που παρατηρούνται σε χρόνια αγωγή κορτιζόνης, θα χρειαστεί να προνοήσεις και για τα λιπαρά της διατροφής σου. Τα συνολικά και τα κορεσμένα λιπαρά. Πιο συγκεκριμένα:

  1. Χρησιμοποίησε με φειδώ το λάδι που προσθέτεις στο μαγείρεμα αλλά και στη σαλάτα σου, περιορίζοντας τελικά αυτό που θα καταλήξεις να καταναλώνεις.
  2. Τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης είναι αυτά που περιέχουν τα κορεσμένα λιπαρά. Διάλεξε, συνεπώς, light γαλακτοκομικά και ελαιόλαδο αντί για αγελαδινό βούτυρο και αφαίρεσε κάθε ορατό λίπος και πέτσες από τα κρέατά σου.
  3. Θυμίσου ότι, κορεσμένα αλλά και τρανς λιπαρά που ζημιώνουν το λιπιδαιμικό σου, υπάρχουν και σε τυποποιημένα τρόφιμα, σνακ και γλυκά.

Δεν είναι τόσο η χοληστερόλη που λαμβάνεις από τη διατροφή σου (π.χ. από αυγά ή γαρίδες), όσο τα κορεσμένα και τρανς λιπαρά (π.χ. από ζωικά λίπη ή γλυκά) που επηρεάζουν τη χοληστερόλη που κυκλοφορεί στο αίμα σου.

Εστίασε σε πηγές ασβεστίου και βιταμίνης D

Η ικανότητα του οργανισμού σου να απορροφά ασβέστιο από τη διατροφή έχει πιθανώς διαταραχτεί μετά από χρόνια χορήγηση κορτιζόνης. Σε συνδυασμό με την καταβολική δράση της και στην οστική μάζα, πολλά άτομα εμφανίζουν οστεοπενία και «φλερτάρουν» με την οστεοπόρωση. Για να προλάβεις τέτοιες συνέπειες, φρόντισε την επάρκεια της διατροφής σου σε ασβέστιο και βιταμίνη D.

  1. Καλές πηγές ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά (2-3 μερίδες ημερησίως) ή τα εμπλουτισμένα φυτικά ροφήματα, τα μικρά ψάρια με το κόκκαλο, όσπρια, ξηροί καρποί και σπόροι, πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
  2. Για τη βιταμίνη D τα λιπαρά ψάρια αλλά και τα φυτικά έλαια, μπορούν να θεωρηθούν καλές πηγές. Μην ξεχνάς ότι ο ήλιος είναι ισχυρός καταλύτης της βιταμίνης D στο σώμα μας, με 20 λεπτά την ημέρα να αρκούν.
Διατροφικές πηγές καλίου

Αύξησε τη πρόσληψη καλίου

Μπορεί να έχεις απώλεια καλίου από το αίμα σου, γεγονός που σχετίζεται άμεσα με τον μεταβολισμό των ηλεκτρολυτών και όλη την κατακράτηση που αναφερθήκαμε προηγουμένως. Συστήνεται λοιπόν, να δώσεις περισσότερη βάση σε τρόφιμα που είναι πιο πλούσια σε κάλιο όπως: μπανάνα, αβοκάντο, πορτοκάλι, σπανάκι, μπρόκολο, παντζαρόφυλλα, ολικής αλέσεως σιτηρά, σαρδέλες, πέστροφα, κακάο.

Τι άλλο μπορείς να κάνεις;

Ενώ η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο σε διαφορετικά επίπεδα όπως κατάλαβες και από τα προαναφερθέντα, ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να σε βοηθήσουν πρακτικά στην αντιμετώπιση ή πρόληψη των ανεπιθύμητων δράσεων της αγωγής με κορτιζόνη. Αξίζει να δοκιμάσεις και να φροντίσεις και τις παρακάτω παραμέτρους:

Ασκήσου τακτικά!

Πέρα από τη συμβολή στη ρύθμιση του βάρους, η άσκηση είναι ζωτικής η σημασίας για να διατηρήσεις και τη μυική αλλά και την οστική σου μάζα! Ακόμα και 30 λεπτά άσκηση ημερησίως είναι ευεργετική και θα ωφεληθείς από συνδυασμό αερόβιας και αναερόβιας άσκησης.

Διέκοψε το κάπνισμα!

Αν ήδη το σκεφτόσουν για τους αναρίθμητους λόγους που ο καπνός βλάπτει, ώρα να το κάνεις πράξη αφού είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικός παράγοντας για την οστική σου μάζα που είναι ευάλωτη σε στη φάση αγωγής με κορτιζόνη.

Απέφυγε την κατανάλωση αλκοόλ!

Το οινόπνευμα επηρεάζει δυσμενώς τόσο την ισορροπία υγρών στο σώμα όσο και την οστική μάζα.

Το φάρμακο μαζί με το φαγητό!

Αυτή η σύσταση είναι για να μειώσεις τη πιθανότητα στομαχικών προβλημάτων. Μάλιστα είναι ένα ζήτημα που χρειάζεται παρακολούθηση από το ιατρό και πιθανόν λήψη και άλλης αγωγής για να προστατευτεί το στομάχι.

Πρωινή λήψη φαρμάκου!

Αν παρουσιάζεις αϋπνίες ή άλλα προβλήματα ύπνου, συζήτα με το ιατρό σου τη δυνατότητα να έχεις μια πρωινή λήψη ώστε τα επίπεδά του στο αίμα σου να έχουν μειωθεί σημαντικά την ώρα της κατάκλισης.

Τήρησε ευλαβικά τους κανόνες υγιεινής!

Έχε στο νου σου ότι η χρόνια αγωγή με κορτιζόνη πιθανώς να «ρίξει» λίγο το ανοσοποιητικό σου κάνοντάς σε πιο ευάλωτο σε λοιμώξεις, γι’ αυτό και οι κανόνες υγιεινής πρέπει γίνουν τρόπος ζωής όπου και αν βρίσκεσαι.

Συνοψίζοντας

  • Η φαρμακευτική αγωγή με κορτιζόνη, όσο ισχυρά αποτελεσματικό φάρμακο είναι για σοβαρές παθήσεις, άλλο τόσο σημαντικές παρενέργειες μπορεί να παρουσιάσει.
  • Η ένταση των παρενεργειών της αγωγής με κορτιζόνη, εξαρτάται από τη δοσολογία και τη διάρκεια χρήσης της.
  • Στις παρενέργειες μπορεί να παρατηρήσεις αύξηση βάρους, κατακρατίσεις υγρών και οιδήματα, απώλεια μυικής ή/και οστικής μάζας, ψυχολογικές μεταπτώσεις κ.ά.
  • Τα διατροφικά «βοηθήματα» για την εξομάλυνση των ανεπιθύμητων δράσεων εστιάζουν σε μια διατροφή χαμηλή σε αλάτι και γλυκαιμικό φορτίο, με ελεγχόμενες θερμίδες, πλούσια σε πρωτεΐνη και μικροθρεπτικά συστατικά όπως κάλιο, ασβέστιο βιταμίνη
  • Ωφελεί επίσης, να ρυθμίσεις τη λήψη του φαρμάκου το πρωί και μαζί με το φαγητό, να υιοθετήσεις τακτική σωματική άσκηση, να αποφεύγεις το αλκοόλ, το κάπνισμα και να τηρείς τους βασικούς κανόνες υγιεινής με μεγαλύτερη ευλάβεια.

Αν έχεις καιρό που έχεις μπει σε αγωγή με κορτιζόνη, είμαστε σίγουρες ότι αναγνωρίζεις πολλά από τα παρπάνω. Αν πάλι, θα χρειαστεί να ξεκινήσεις τώρα αγωγή με κορτιζόνη, μπορεί όλα τα παραπάνω να σου φαντάζουν βουνό… αλλά, αν το κοιτάξεις από μακριά, ακόμα και το βουνό μπορεί να φαίνεται λόφος! Αυτό που θέλουμε να πούμε είναι ότι πιθανώς να χρειαστείς λίγο χρόνο στην αρχή ή και μία επαγγελματική καθοδήγηση (και από μας αν το επιθυμείς πιο εξατομικευμένα), αλλά στη πορεία, απλά θα γίνουν η ρουτίνα σου …με ότι απαιτήσεις και συμβιβασμούς αυτό ενέχει!

Βιβιογραφία

Assistance publique, Hopitaux de Paris, “Cortisone-info, Diet”, updated July 2019
Miggiano GA, Migneco MG. La dieta in corso di terapia corticosteroidea cronica [Diet and chronic corticosteroid therapy]. Clin Ter. 2004 May;155(5):213-20. Italian. PMID: 15344571.
National Health System UK, Prednisolone, updated January 2019
Stanbury R, Graham E. Systemic corticosteroid therapy—side effects and their management, British Journal of Ophthalmology 1998;82:704-708.

Δεν υπάρχουν προτεινόμενα άρθρα