Οι τροφές που επιλέγει ένας ασθενής με καρκίνο μπορούν να δυναμώσουν το σώμα του όχι μόνο καθώς πολεμά τη νόσο αλλά και για να ανταπεξέρχεται στις παρενέργειες της χημειοθεραπείας, ακτινοβολίας ή οποιασδήποτε άλλης παρέμβασης. Ακόμη και πριν υπάρξει κάποια διάγνωση κακοήθειας, η διατροφή, η άσκηση και ο γενικότερος τρόπος ζωής παίζουν σημαντικό ρόλο στη πρόληψη.

Έχεις παρατηρήσει επίσης, ότι οι νεοπλασματικές ασθένειες ακολουθούν αυξητική πορεία τις τελευταίες δεκαετίες όπως ακριβώς και η παχυσαρκία; Το θετικό είναι όμως ότι, ακριβώς επειδή μετρούν πολλά χρόνια, η ογκολογική βιβλιογραφία είναι πολύ εκτενής πλέον και ο ασθενής με καρκίνο έχει σήμερα την καλύτερη πρόγνωση και ποιότητα ζωής που είχε ποτέ! Με αυτό θα ασχοληθούμε σε αυτό το άρθρο, με τα στοιχεία εκείνα του τρόπου ζωής που θα βοηθήσουν σε κάθε φάση αυτού του αγώνα: στην πρόληψη, κατά τη διάρκεια θεραπείας και μετά την ανάρρωση!

Τα στατιστικά του καρκίνου

Ο καρκίνος αποτελεί την μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας σε κλινικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο!

  • Ο κίνδυνος να αναπτύξει κανείς καρκίνο στη ζωή του είναι περίπου 20%
  • Αυτή τη στιγμή ο καρκίνος αποτελεί τη 2η πιο συχνή αιτία θανάτου παγκοσμίως αλλά από το 2030 αναμένεται να γίνει η 1η αιτία.
  • Οι πιο συχνοί τύποι καρκίνου είναι αυτός των πνευμόνων πρώτος με μεγάλη διαφορά, του μαστού και του προστάτη.
  • Με εξαίρεση τους καρκίνους του φύλου και του θυροειδή, οι άνδρες φαίνεται να ασθενούν συχνότερα από τις γυναίκες.
  • Την καλύτερη πρόγνωση επιβίωσης στα 5 χρόνια (100%) έχουν ο καρκίνος του θυροειδή και του προστάτη.
  • Την χειρότερη πρόγνωση επιβίωσης στα 5 χρόνια (<20%) έχουν ο καρκίνος του οισοφάγου, του ήπατος και του παγκρέατος.

Η διατροφή στην πρόληψη

Ο καρκίνος είναι ένας πολυμελετημένος τομέας για την επιστημονική κοινότητα η οποία διαθέτει σήμερα αρκετά «όπλα» για να τον αντιμετωπίσει. Η καλύτερη όμως, αντιμετώπιση παραμένει η πρόληψη και παρόλο που υπάρχουν παράγοντες που δεν μπορούμε να τροποποιήσουμε όπως η γενετική προδιάθεση, υπάρχουν και οι τροποποιήσιμοι παράγοντες του τρόπου ζωής για τους οποίους …κάτι μπορούμε να κάνουμε.

Tο 30-50% των θανάτων από καρκίνο θα μπορούσε να προληφθεί με κατάλληλες στρατηγικές για αποφυγή κομβικών παραγόντων κινδύνου.

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

Από αυτούς τους παράγοντες, τη πιο ξεκάθαρη ερευνητικά συσχέτιση με τη διατροφή έχουν η κατανάλωση αλκοόλ, το υπέρβαρο και η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος, ενώ αμφιλεγόμενα είναι ζητήματα περί συγκεκριμένων ουσιών που δημιουργούνται κατά το μαγείρεμα και ο τρόπος αποθήκευσης των τροφίμων. Θα τα αναλύσουμε όλα παρακάτω.

Υιοθέτησε μια θρεπτική διατροφή

Ακολουθώντας ένα υγιεινό διατροφικό μοντέλο, έχεις τη δυναμική να μειώσεις το κίνδυνο για καρκίνο κατά 10-20%. Σύμφωνα με τον παγκόσμιο και αμερικάνικο φορέα έρευνας για τον καρκίνο, για να πετύχεις αυτή τη προστασία είναι σημαντικό:

  • Να περιορίσεις την κατανάλωση αλκοόλ. Πρόκειται για κάποια από τα πιο ισχυρά και ξεκάθαρα ερευνητικά αποτελέσματα που έχουμε, αυτά που συνδέουν την κατανάλωση αλκοόλ με πολλές μορφές καρκίνου, ειδικά της πεπτικής οδού (λάρυγγα, φάρυγγα, οισοφάγου, παχέος εντέρου κα). Συγκεκριμένα, 10 γραμμάρια αλκοόλ έχουν βρεθεί να αλλάζουν το κίνδυνο για τους παραπάνω καρκίνους κατά 4-25%. Αυτό αφορά οποιαδήποτε πηγή αλκοόλ και όχι μόνο (κάποια) οινοπνευματώδη ποτά.
  • Να εμπλουτίσεις τη διατροφή σου με φυτικές ίνες. Αυτό μπορείς να το καταφέρεις επιλέγοντας συχνότερα ολικής αλέσεως σιτηρά και όσπρια, πολλά φρούτα και λαχανικά καθημερινά και ξηρούς καρπούς π.χ. σαν σνακ. Είναι πολύ ισχυρές οι ενδείξεις για την προστατευτική δράση των φυτικών ινών απέναντι στο καρκίνο του παχέος εντέρου.
  • Να αποφύγεις τη κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος. Στην κατηγορία αυτή συνήθως ανήκουν τα αλλαντικά όπου επεξεργασίες όπως το αλάτισμα, το κάπνισμα, η ζύμωση κ.ά. έχουν χρησιμοποιηθεί για να ενισχυθεί/διαφοροποιηθεί η γεύση ή η συντήρηση των προϊόντων. Έχει βρεθεί ότι κατανάλωση 50γρ αλλαντικού ημερησίως (περίπου 3 φέτες αλλαντικό για τοστ για παράδειγμα), αυξάνει το κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου κατά 16%. Η σύσταση είναι να καταναλωθεί ελάχιστο, αν όχι καθόλου, αλλαντικό.
  • Να μειώσεις τη πρόσληψη κόκκινου κρέατος. Εδώ ανήκουν και το μοσχάρι και το χοιρινό για παράδειγμα. Η μεγάλη και συχνή κατανάλωση επιβαρύνουν σε σχέση με διάφορες μορφές καρκίνου. Ενδεικτικά, με τη κατανάλωση 100γρ την ημέρα τέτοιων κρεάτων αυξάνεται ο κίνδυνος για καρκίνο του παχέος εντέρου κατά 12%. Μην ξεχνάς όμως, ότι τα κόκκινα κρέατα είναι πολύ καλές πηγές μικροθρεπτικών συστατικών όπως ο σίδηρος και η βιταμίνη Β12. Γι’ αυτό και συστήνεται περιορισμός ιδανικά 1 φορά το 15ημερο και, φυσικά, επιλογή και λευκών κρεάτων ως καλύτερη εναλλακτική.
  • Περιόρισε το fast food και τα σακχαρούχα ροφήματα. Αυτά αποτελούν χαρακτηριστικά μιας δυτικού τύπου διατροφής που είναι πλούσια σε ανθυγιεινά λιπαρά, πρόσθετα σάκχαρα, επεξεργασμένο φαγητό – στοιχεία που έχουν ενοχοποιηθεί για την αύξηση της παχυσαρκίας που με τη σειρά της επιβαρύνει τη πιθανότητα κάποιος να αναπτύξει καρκίνο.
Οδηγίες πρόληψης για τον καρκίνο από το Αμερικάνικο Ίδρυμα για την Έρευνα του Καρκίνου
American Institute for Cancer Research – www.aicr.org

Διατήρησε ένα υγιές βάρος

Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούς τη συμβουλή αυτή ε; Είναι γιατί πραγματικά η αυξημένη εναπόθεση λίπους στο σώμα (που σημαίνει αύξηση βάρους), φαίνεται να εμπλέκεται σε διάφορες μεταβολικές δυσλειτουργίες. Σε σχέση με το καρκίνο πιο συγκεκριμένα, δεν είναι τυχαίο ότι ακολουθεί αυξητική πορεία τις τελευταίες δεκαετίες, όπως ακριβώς και η παχυσαρκία!

Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσεις τα αποτελέσματα μετανάλυσης του 2018 που συνδέουν τις δυο καταστάσεις. Θα σου αναφέρουμε μερικά ενδεικτικά παραδείγματα:

  • Για κάθε αλλαγή κατηγορίας βάρους, π.χ. από φυσιολογικό σε υπέρβαρο ή από υπέρβαρο σε στάδιο 1 παχυσαρκίας, βάσει του Δείκτη Μάζας Σώματος (αν δεν τον θυμάσαι, υπολόγισέ τον εδώ), αυξάνει ο κίνδυνος για καρκίνο του ενδομητρίου ή αδενοκαρκινώματα οισοφάγου κατά 50% περίπου.
  • Αύξηση στην περιφέρεια μέσης κατά 10 εκατοστά, αυξάνει αντίστοιχα το κίνδυνο για καρκίνο του παγκρέατος, του μαστού και των νεφρών κατά 11%!
  • Αύξηση του βάρους κατά 5 κιλά, αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου κατά 16% και καρκίνου του μαστού μετά την εμμηνόπαυση κατά 6%!
  • Οι τύποι καρκίνου που συνδέονται με τη παχυσαρκία (π.χ. παγκρέατος ή παχέος εντέρου) αυξάνονται με μεγαλύτερο ρυθμό σε νεαρότερες ηλικίες (25-50 αντί για 50-85 ετών).

Ο σωματότυπος τύπου αχλάδι (περισσότερο λίπος στη περιοχή της περιφέρειας) είναι προστατευτικός σε σχέση με το σωματότυπο τύπου μήλο (περισσότερο λίπος συγκεντρωμένο στη περιοχή της κοιλιάς)!

Πώς θα μειώσεις το βάρος σου; Με τις παραπάνω διατροφικές οδηγίες, η ποιότητα της διατροφής σου θα έχει μια πολύ καλή βάση. Αυτό που χρειάζεσαι είναι να προσαρμόσεις τη μερίδα στα μέτρα σου και να μάθεις να διαχειρίζεσαι πειρασμούς και καταστάσεις που υπονομεύουν την διαχείριση βάρους. Σε αυτό το άρθρο θα βρεις περισσότερες πληροφορίες για το πώς ρυθμίζεται το βάρος και τους κανόνες που ορίζουν ένα μόνιμο αποτέλεσμα.

Συχνές ερωτήσεις σχετικά με τα τρόφιμα και τον κίνδυνο για καρκίνο

Είναι καρκινογόνα τα πρόσθετα τροφίμων;

Το μόνο πρόσθετο για το οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι συνδέεται με την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου είναι τα νιτρώδη και νιτρικά που χρησιμοποιούνται για τη συντήρηση του κρέατος (αλλαντικά). Η κατανάλωση αλλαντικών αποθαρρύνεται και για άλλους λόγους σε μια αντικαρκινική διατροφή. Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να ενοχοποιούν άλλα πρόσθετα ως προς τον καρκίνο.

Πόσο επικίνδυνο είναι το καμένο ψωμί;

Όταν ένα αμυλούχο τρόφιμο (π.χ. ψωμί, μπισκότο, πίτα, κέικ, πατάτες κράκερς) ψήνεται σε υψηλή θερμοκρασία (>120ο C) δημιουργείται ακρυλαμίδιο ως φυσικό παραπροϊόν της διεργασίας. Όσο πιο σκούρο το χρώμα, τόσο περισσότερο το ακρυλαμίδιο. Μέχρι στιγμής, τα ερευνητικά δεδομένα που ενοχοποιούν το ακρυλαμίδιο για καρκίνο προέρχονται μόνο από μελέτες σε ζώα. Ερευνητική ανασκόπηση που έχουν διενεργήσει ο παγκόσμιος και ο αμερικάνικος φορέας για την έρευνα στο καρκίνο, δεν έχει επιβεβαιώσει τέτοια αποτελέσματα στον άνθρωπο.

Μαγείρεμα στη σχάρα και καρκίνος

Πόσο συχνά να μαγειρέψω στη σχάρα;

Επίσημα, η σχάρα δεν έχει ενοχοποιηθεί για τη συνεισφορά στην ανάπτυξη καρκίνου. Ωστόσο, κατά το μαγείρεμα του κρέατος σε υψηλές θερμοκρασίες (σχάρας συμπεριλαμβανομένης) σχηματίζονται εντός ή πέριξ του κρέατος, ετεροκυκλικές αμίνες και πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες. Πρόκειται για δύο ουσίες που εργαστηριακά έχει φανεί να προκαλούν αλλαγές στο γενετικό υλικό αυξάνοντας τη πιθανότητα για καρκινογένεση. Επειδή το μαγείρεμα στη σχάρα είναι μέρος της κουλτούρας μας όπως και τα οικογενειακά τραπέζια με οποιαδήποτε κοινωνική αφορμή ή περίσταση, η σύσταση να περιορίσεις στο εφικτό το μαγείρεμα στη σχάρα είναι πιο ρεαλιστική. Κάποια ακόμα πράγματα που μπορούν να βοηθήσουν μειώνοντας τον σχηματισμό τέτοιων ενώσεων είναι:

  • Να απέχει όσο γίνεται περισσότερο το κρέας από τη φωτιά
  • Να μην καταναλώσεις καμένο κρέας
  • Να καλύψεις το κρέας με μαρινάδα πριν το ψήσιμο, η οποία να περιλαμβάνει βότανα και αρωματικά όπως η ρίγανη, το δεντρολίβανο, ο μαϊντανός κλπ, τα οποία αποτελούν εξαιρετικές πηγές αντιοξειδωτικών συστατικών

Τι ισχύει για τη χρήση φυτοφαρμάκων και τα βιολογικά τρόφιμα;

Τα φυτοφάρμακα περνούν από διάφορες διαδικασίες αξιολόγησης για να καθοριστεί η ορθή χρήση τους και είναι νομικά πλαισιωμένη ώστε να είναι ασφαλές το τελικό προϊόν που φτάνει στον καταναλωτή. Αυτό ισχύει τόσο για τα συμβατικά τρόφιμα, όσο και για τα βιολογικά όπου και πάλι χρησιμοποιούντα φυτοφάρμακα και λιπάσματα αλλά είναι φυσικής προέλευσης. Από αυτή την άποψη και τα δύο τρόφιμα είναι ασφαλή ως προς τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.

Σχετικά με τα βιολογικά τρόφιμα, υπάρχουν δύο μελέτες σε Βρετανία και Γαλλία που βρίσκουν μια παραπάνω προστασία απέναντι σε διάφορες μορφές καρκίνου, για όσους καταναλώνουν πιο συχνά τρόφιμα βιολογικής καλλιέργειας – αν και η προστασία αυτή είναι μικρή. Ωστόσο, οι δύο μελέτες είναι ούτε αρκετές για εξαγωγή συμπεράσματος, ούτε και ο σχεδιασμός τους αποκλείει να υπάρχει άλλη αιτία που να εξηγεί το αποτέλεσμα. Συνεπώς, είτε βιολογικό είτε συμβατικό τρόφιμο, θεωρούνται εξίσου ασφαλή.

Μπορώ να χρησιμοποιώ πλαστικές συσκευασίες για το φαγητό μου;

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το χημικά από μια πλαστική συσκευασία μπορούν να περάσουν στο φαγητό ή το ρόφημα που περιέχουν ιδίως όταν θερμαίνονται. Ωστόσο, οι συγκεντρώσεις που έχουν ανιχνευθεί είναι εντός των ασφαλών ορίων. Συστήνεται η χρήση των πλαστικών δοχείων να γίνεται ακολουθώντας αυστηρά τις οδηγίες του παρασκευαστή. Εναλλακτικά, προτιμάται η χρήση γυάλινων, κεραμικών ή σκευών από ανοξείδωτο ατσάλι.

Τι άλλο μπορείς να κάνεις;

  • Απόφυγε το κάπνισμα
  • Διατήρησε μια τακτική σωματική δραστηριότητα
  • Χρησιμοποίησε προφύλαξη στις ερωτικές επαφές
  • Εμβολιάσου κατά της Ηπατίτιδας Β και του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV)
  • Απόφυγε την υπερέκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία
  • Μείωσε την έκθεση και εξασφάλισε την ασφαλή χρήση της ακτινοβολίας στον επαγγελματικό χώρο
  • Απόφυγε την ατμοσφαιρική ρύπανση ή και τον εντός σπιτιού καπνό από καύση ορυκτών καυσίμων
  • Μην ξεχνάς την τακτική ιατρική παρακολούθηση
  • Ζήτα ιατρική βοήθεια για την αντιμετώπιση λοιμώξεων με σκοπό να μην γίνουν χρόνιες

Το περιεχόμενο της σελίδας συνεχίζεται πιο κάτω

Φροντίζεις έναν ασθενή με καρκίνο;

Στο Ευτροφία μπορούμε να σε καθοδηγήσουμε στη βέλτιστη δυνατή θρέψη κατά την διάρκεια της θεραπείας και μετά την ανάρρωση!


Κατά τη διάρκεια: πώς να τρέφεται ένας καρκινοπαθής

Αν φροντίζεις ένα ασθενή με νεοπλασματική ασθένεια, θα έχεις παρατηρήσει ότι ίσως η διατροφή και η σωματική του κατάσταση μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα κατά τη φάση της ενεργούς θεραπείας, όπου η κακή ψυχολογία και οι παρενέργειες της θεραπείας δυσκολεύουν πολύ την υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής. Παράλληλα, η έλλειψη σωστής πληροφόρησης και καθοδήγησης από κάποιον ειδικό, οδηγούν συχνά σε ακραίους κανόνες διατροφής που τελικά περισσότερο δυσκολεύουν παρά βελτιώνουν την κατάσταση. Στο άρθρο αυτό όμως, θα διαβάσεις μόνο επιστημονικά τεκμηριωμένες και επικαιροποιημένες (2021) πληροφορίες και συστάσεις.

Η υποθρεψία η μεγαλύτερη πρόκληση

Η υποθρεψία είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό ανάμεσα σε ασθενείς με καρκίνο. Θα πρέπει να ξέρεις ότι σε αυτό συμβάλλουν, όχι μόνο η παρουσία του όγκου αλλά και το θεραπευτικό σχήμα (χειρουργείο, φαρμακευτική αγωγή, ακτινοβολία). Η υποθρεψία όμως, επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής, τις τοξικές αποβολές της θεραπείας ενώ μπορεί να είναι αιτία κατάληξης ανεξάρτητα της καρκινοπάθειας.

Έχει υπολογιστεί ότι 10-20% των καρκινοπαθών, καταλήγει όχι σαν αποτέλεσμα της νόσου αλλά λόγω της υποθρεψίας!

Παλιότερα επικρατούσε η πεποίθηση ότι «τρέφοντας τον ασθενή τρέφουμε και τον όγκο» με αποτέλεσμα η υποθρεψία να μην αντιμετωπιζόταν όπως έμελλε. Κάτι τέτοιο μπορεί να ισχύει αλλά δεν είναι ικανό επιχείρημα για να αμελήσεις τη σωστή σίτιση και θρέψη. Αν θέλεις να επιστρατεύσεις όλη τη δυναμική που διαθέτει η άμυνά σου απέναντι σε έναν ύπουλο εχθρό, θα πρέπει να τροφοδοτείς διαρκώς το σώμα σου κατά τη διάρκεια του αγώνα.

Για να αποφύγεις την υποθρεψία, χρειάζεσαι επάρκεια σε:

  1. Ενέργεια – οι θερμίδες που χρειάζεται ένας ογκολογικός ασθενής εκτιμώνται περίπου ίδιες με ένα υγιές άτομο (εκτός αν μια εξατομικευμένη μέτρηση υποδεικνύει διαφορετικά)
  2. Πρωτεΐνη – οι ανάγκες σε πρωτεΐνη για έναν ογκολογικό ασθενή είναι μεγαλύτερες από ένα υγιές άτομο, έως και διπλάσιες.
  3. Μικροθρεπτικά συστατικά – η πρόσληψη βιταμινών και μετάλλων θα πρέπει να είναι κοντά στις ημερήσιες συστάσεις και να αποφεύγονται οι μεγαδόσεις αυτών σε περίπτωση μη διεγνωσμένης ανεπάρκειας.
Καρκίνος: τρόφιμα πλούσια σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά

Διατηρώντας ένα υγιές βάρος και δυνατό σώμα

Εν συντομία, ο ογκολογικός ασθενής είναι σημαντικό να έχει μια όσο το δυνατόν ισορροπημένη διατροφή, να διατηρεί ένα σταθερό βάρος ή να ελαττώσει κατά το δυνατόν την απώλεια βάρους και να καλύπτει απαραίτητα τις ανάγκες του σε πρωτεΐνες, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η απώλεια μυικού ιστού (μία από τις πιο συχνές παρενέργειες της ασθένειας και της θεραπείας). Μερικές πρακτικές συμβουλές για να το πετύχεις αυτό:

  • Κατανάλωσε άφθονα φρούτα και λαχανικά μέσα στην ημέρα, με ποικιλία χρωμάτων. Όχι μόνο θα καλύψουν τις θρεπτικές σου ανάγκες αλλά και θα σε κρατήσουν ενυδατωμένο.
  • Περιόρισε τα επεξεργασμένα τρόφιμα (έτοιμα γεύματα, κονσέρβες, γλυκά, αλλαντικά κλπ) κατά το δυνατόν.
  • Προτίμησε φυτικής προέλευσης λιπαρά όπως ελαιόλαδο, αβοκάντο, ξηροί καρποί και απόφυγε τα τηγανιτά.
  • Μην ξεχνάς τη σωματική δραστηριότητα: μπορεί να βελτιώσει όχι μόνο τη φυσική σου κατάσταση αλλά και τη διάθεσή σου.
  • Απόφυγε την υιοθέτηση ακραίων διατροφικών πρακτικών χωρίς επαρκή επιστημονική υποστήριξη

Δεν υπάρχει δίαιτα που να θεραπεύει ή να προλαμβάνει την επανεμφάνιση του καρκίνου. Στις περισσότερες σχετικές περιπτώσεις που κυκλοφορούν, δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση ή χειροπιαστά δεδομένα με την υποστηριζόμενη επιχειρηματολογία να προέρχεται από αδημοσίευτες και ανεπιβεβαίωτες πηγές αντί για ομότιμη επιστημονική ανασκόπηση. Τέτοιες «δίαιτες» υπονομεύουν την επαρκή πρόσληψη ενέργειας, λιπαρών, πρωτεΐνων και μικροθρεπτικών συστατικών και αποθαρρύνουμε την υιοθέτησή τους!

ESPEN (Ευρωπαϊκή Εταιρία Κλινικής Διατροφής και Μεταβολισμού), 2021

Τρόφιμα πλούσια σε ενέργεια και πρωτεΐνη

Κατά την ογκολογική θεραπεία επηρεάζονται συχνά η γεύση και η όρεξη του ασθενούς και η κατανάλωση τροφής μπορεί να γίνει προβληματική. Λίγο παρακάτω θα βρεις πολύτιμες συμβουλές για να κάνεις το φαγητό πιο εύληπτο. Σε αυτό το σημείο όμως, και μιας και η ενέργεια και η πρωτεΐνη είναι τα βασικά θρεπτικά συστατικά που πρέπει να φροντίσεις, είναι σημαντικό να:

  • Προτιμώνται τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας, πλούσια σε ενέργεια (βλ. πίνακα παρακάτω)
  • Να καταναλώνεται τροφή τις ώρες της ημέρας που είναι πιο εύκολα ανεκτή (πχ το πρωί)
  • Να γίνονται μικρά και συχνά γεύματα, αντί για μεγαλύτερα και πιο αραιά μέσα στην ημέρα

Στον πίνακα παρακάτω θα δεις κάποια από τα τρόφιμα που μπορούν να βοηθήσουν σε αυτό.

Τρόφιμα πλούσια σε ενέργειαΤρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη
Ξηροί καρποί και αλείμματα από αυτούς π.χ. φυστικοβούτυρο, ταχίνι, αμυγδαλοβούτυρο κλπ.
*επιλέξτε του ανάλατους και τα αλείμματα που αποτελούνται αποκλειστικά από τον αλεσμένο καρπό, χωρίς προσθήκες
Ζωικές πηγές (κρέας και πουλερικά) όπως μοσχάρι, κατσίκι, χοιρινό, αρνί, κοτόπουλο, κουνέλι, γαλοπούλα κ΄.ά.
*Προτείνεται η αφαίρεση των ορατών λιπών από τα ζωικά τρόφιμα
Κρέμες, πουτίγκες, μιλκσέικ από πλήρη γαλακτοκομικά προϊόνταΨάρια και θαλασσινά: σολομός, σαρδέλες, γαύρος, σκουμπρί, τσιπούρα, λαυράκι, γαρίδες, καλαμάρι
Smoothies (με γάλα, φρούτα και ξηρούς καρπούς) και ανάμικτοι χυμοίΓαλακτοκομικά (γάλα, τυρί και ιδίως γιαούρτι) από ζωικές πηγές
Ελαιόλαδο και βούτυροΌσπρια όπως φακές, φασόλια, ρεβίθια κλπ
ΑβοκάντοΑυγά
Παραδοσιακές πίτες, ιδίως με κρέας (κιμαδόπιτα, κοτόπιτα)Σόγια και τα προϊόντα της, ρόφημα σόγιας, κιμάς σόγιας κ.ά.
Μπάρες δημητριακών και ξηρών καρπώνΥπερπρωτεϊνούχα σκευάσματα
Τυριά όπως γραβιέρα, παρμεζάνα κ.ά.

Μήπως με την άσκηση χάσω βάρος;

Η άσκηση είναι το ένα μόνο μέρος του ενεργειακού σου ισοζυγίου και από μόνη της δεν είναι ικανή να μειώσει το βάρος σου. Χρειάζεται φυσικά, να συνεχίζεις να καλύπτεις την ενεργειακή σου πρόσληψη με τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας όπως αναλύσαμε προηγουμένως. Αντίθετα, η άσκηση μπορεί να σε ευεργετήσει ποικιλοτρόπως:

  • Διατηρεί τη μυική σου μάζα, τη δύναμη, την αντοχή και την οστική πυκνότητα.
  • Μειώνει το στρες, τη κούραση, την κατάθλιψη, τις ζαλάδες και την δυσκοιλιότητα.
  • Αυξάνει την όρεξή σου, την ποιότητα ζωής και την αυτοεκτίμηση.

Εξατομίκευσε τις συστάσεις με τον ιατρό σου. Μια γενική οδηγία είναι η σταδιακή αύξηση της δραστηριότητας μέχρι τα 150-300 λεπτά την εβδομάδα. Μέτριας έντασης άσκηση, κατά βάση αερόβια αλλά με τη προσθήκη αναερόβιων στοιχείων.

Δεν είναι κακή ιδέα να ξεκινήσεις με ένα απλό περπάτημα. Οτιδήποτε μπορεί να σε «σηκώσει» από την ακινησία για να προλάβει την μυική ατροφία. Κάνε μικρά βήματα, ίσως 5-10 λεπτά καθημερινά, και χτίσε πάνω σε αυτό μέχρι να φτάσεις το δικό σου στόχο. Να θυμάσαι ότι, δεν είναι η ώρα τώρα να πιέσεις τον εαυτό σου να ασκηθεί! Κάνε αυτό που μπορείς όταν μπορείς, αφουγκράσου το σώμα σου και ξεκούρασέ το όταν το αποζητάει.

Σωματική άσκηση στον καρκίνο

Να πάρω συμπλήρωμα διατροφής;

Για αρχή, είναι σημαντικό να θυμίσουμε ότι δεν έχει ανακαλυφθεί επιστημονικά και τεκμηριωμένα κανένα τρόφιμο ή θρεπτικό συστατικό που να βελτιώνει τις πιθανότητες ανάρρωσης από το καρκίνο. Δυστυχώς, συχνά και στο παρελθόν πολύ πιο έντονα, έχουν κυκλοφορήσει φήμες και αναληθή στοιχεία (π.χ. ρόφημα με τα φύλλα ελιάς) που το μόνο που κάνουν είναι να προδίδουν την ανθρώπινη ελπίδα. Από εκεί και πέρα, στο θέμα των συμπληρωμάτων υπάρχουν δύο είδη που πιθανώς να συζητηθούν στην φάση της ενεργούς θεραπείας ενός ογκολογικού ασθενή:

  • Συμπλήρωμα βιταμινών ή/και μετάλλων. Οι επίσημες συστάσεις αποθαρρύνουν την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών σε μεγαδόσεις (πάνω από την ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη) όπως συνήθως υπάρχει στα συμπληρώματα, χωρίς την επιβεβαιωμένη ανεπάρκεια σε αυτό που θα έχει αποφανθεί ο ιατρός. Ο λόγος έχει να κάνει με την άγνωστη αλληλεπίδραση που μπορεί να έχει με την αντικαρκινική αγωγή.
  • Υπερθερμιδικό ή υπερπρωτεϊνούχο συμπλήρωμα. Ένα τέτοιο σκεύασμα ειδικής διατροφής είναι πλούσιο σε ενέργεια και πρωτεΐνη και πιθανώς να σου προταθεί από τον ογκολογικό ή νοσοκομειακό διαιτολόγο της θεραπευτικής ομάδας σου όταν φαίνεται διατροφικά να μην καλύπτονται οι ανάγκες σου ή/και το βάρος να μειώνεται. Αναλόγως την κατάσταση θρέψης και την ικανότητά σίτισης, εξατομικεύονται οι συστάσεις για το είδος του σκευάσματος και τη συχνότητα κατανάλωσής του.

Πρακτικές συμβουλές για να γίνει το φαγητό πιο νόστιμο και εύληπτο

Όπως είπαμε και πιο πάνω, συχνά οι παρενέργειες της αντικαρκινικής αγωγής (διάρροιες, άφθες στοματικής κοιλότητας, αλλαγή στη γεύση, ζαλάδες και εμετοί) δυσκολεύουν την σίτιση. Είναι σημαντικό όμως, να μην αφήσεις τα σημεία αυτά να υπονομεύσουν τη θρέψη σου τη στιγμή που είναι τόσο αναγκαία για σένα. Μερικές συμβουλές που μπορούν να σε διευκολύνουν στη πράξη είναι:

Καρκίνος: μπαχαρικά και μυρωδικά για πιο απολαυστικό και εύληπτο φαγητό
  • Αν το νερό σου είναι δυσάρεστο, πρόσθεσέ του γεύση με λίγο χυμό, κάποιες ροδέλες λεμόνι, αγγουράκι ή φρέσκο δυόσμο. Διαφορετικά, μπορείς να στραφείς σε άλλες πηγές νερού όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, οι σούπες, το γάλα, το τσάι… προτίμησέ τα χωρίς προσθήκη ζάχαρης.
  • Για να βελτιώσεις τη γεύση του φαγητού σου, πειραματίσου με περισσότερα μυρωδικά και μπαχαρικά αντί να αυξήσεις το αλάτι.
  • Όσο το στόμα σου έχει άφθες, προτίμησε τρόφιμα μικρότερης οξύτητας π.χ. βάλε τα φρούτα σε smothies με γάλα και ξηρούς καρπούς, μείωσε τις σάλτσες με βάση τη ντομάτα και το λεμόνι. Η πολτοποιημένη μορφή των τροφίμων ίσως τραυματίζει λιγότερο και ειδικότερα όταν έχει προστεθεί και κάποια λιπαρή ύλη όπως φυτικά έλαια, έλαια ξηρών καρπών, κρέμα γάλακτος κα.
  • Αν έχεις συχνά τάσεις για εμετό, προτίμησε μικρότερα αλλά συχνότερα γεύματα (π.χ. 6) αντί για μεγάλα και πιο αραιά. (π.χ. 3), έχοντας πάντα στο νου τα τρόφιμα να είναι πλούσια σε θρεπτική αξία.
  • Όποτε το κρέας δεν είναι το ίδιο απολαυστικό, μπορείς να το αντικαταστήσεις με άλλες πηγές πρωτεΐνης όπως ψάρι, αυγό, όσπρια και ξηρούς καρπούς (συμβουλέψου και τον πίνακα που παραθέσαμε πιο πάνω)
  • Αν έχεις μεταλλική γεύση στο στόμα σου μπορεί να σε βοηθήσει να μασάς τσίχλα, λίγη μέντα ή δυόσμο, εσπεριδοειδή. Το να αποφύγεις τα μεταλλικά μαγειρικά σκεύη και μαχαιροπίρουνα είναι επίσης κάτι που λειτουργεί όπως πιθανώς και αν βουρτσίσεις τα δόντια σου πριν το γεύμα.

Η ασφάλεια τροφίμων σε προτεραιότητα

Συχνά, η αντικαρκινική θεραπεία αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα με αποτέλεσμα να είσαι πιο ευάλωτος και στις λοιμώξεις. Γι’ αυτό και την περίοδο αυτή συστήνεται να αποφεύγονται επαφές με (πιθανούς) ασθενείς ή οι χώροι με αυξημένο μικροβιακό φορτίο. Αναφορικά με τις τροφογενείς λοιμώξεις, καλό είναι να είσαι πιο συνεπής από κάθε άλλη φάση της ζωής σου με τους κανόνες ασφάλειας τροφίμων. Μερικά απαραίτητα βήματα είναι τα εξής:

  • Πλύνε τα χέρια σου, πριν, κατά τη διάρκεια και αφού προετοιμάσεις φαγητό ή ωμά τρόφιμα.
  • Πλύνε τα φρούτα και τα λαχανικά σχολαστικά κάτω από τρεχούμενο νερό.
  • Έλεγξε την ημερομηνία λήξης των προϊόντων που αγοράζεις και ακολούθησε απαρέγκλιτα τις οδηγίες συντήρησης.
  • Σιγουρέψου ότι το γάλα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και οι χυμοί προέρχονται από παστεριωμένες πηγές.
  • Μαγειρεύοντας: χρησιμοποίησε διαφορετικές επιφάνειες κοπής για κρέατα, λαχανικά, ωμά ή μαγειρεμένα, ξεπάγωσε τα κατεψυγμένα προϊόντα μόνο στη συντήρηση και μετέφερε στο ψυγείο σου το φαγητό που περίσσεψε όσο πιο άμεσα.
  • Κατανάλωσε μόνο πλήρως μαγειρεμένα τρόφιμα. Απέφυγε π.χ. το μελάτο αυγό, το ωμό ψάρι ή θαλασσινά σε σούσι ή άλλες παρασκευές.
Ασφάλεια τροφίμων στο καρκίνο

Η διατροφή μετά την ανάρρωση από καρκίνο

Συγχαρητήρια που βγήκες νικητής από έναν δύσκολο αγώνα! Συνήθως, από άτομα που έχουν αναρρώσει λαμβάνουμε το μήνυμα ότι κάνουν μια καινούρια αρχή και προσαρμόζονται πολύ πιο δυνατοί σε μια νέα πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, λαμβάνουμε και έναν μικρό φόβο της επανεμφάνισης της νόσου στο ίδιο ή διαφορετικό σημείο.

Η ερευνητική βιβλιογραφία προτείνει ότι οι ίδιες αρχές που μπορούν να προλάβουν την ανάπτυξη καρκίνου για πρώτη φορά, μπορούν να αποτρέψουν και την επανεμφάνισή του!

Πέρα από την πιθανότητα επανεμφάνισης που είναι 1-3%, τα άτομα που έχουν αναρρώσει από καρκίνο είναι και πιο ευάλωτα σε χρόνια νοσήματα, κυρίως καρδιαγγειακά, αλλά και διαβήτη ή υπέρταση. Αυτό κάνει πιο σημαντική την ανάγκη μιας ισορροπημένης διατροφής που αν και δε μπορεί να αποκλείσει τη νόσηση, τουλάχιστον μειώνει την πιθανότητά της. Φρόντιζε τον εαυτό σου και:

  • Διατήρησε στενή επαφή με την θεραπευτική ομάδα ακολουθώντας τις οδηγίες τους.
  • Επανέφερε το βάρος σου στο φυσιολογικό αν είχες σκαμπανεβάσματα, είτε λόγω της νόσου είτε λόγω της φαρμακευτικής αγωγής.
  • Προσπάθησε να ακολουθήσεις κατά το δυνατόν όλες τις οδηγίες πρόληψης, διατροφικές και γενικότερου τρόπου ζωής, που αναλύουμε και στο παρόν άρθρο στην ενότητα της πρόληψης.

Συνοψίζοντας

  • Ένας στους 5 ανθρώπους αναμένεται να αναπτύξει καρκίνο στη ζωή του ενώ το 30-50% των περιπτώσεων καρκίνου θα μπορούσαν να προληφθούν με αλλαγές στο τρόπο ζωής!
  • Τα διατροφικά χαρακτηριστικά που αυξάνουν το κίνδυνο της νόσου είναι η κατανάλωση αλκοόλ, το κόκκινο κρέας και το επεξεργασμένο κρέας (αλλαντικά), η έλλειψη φυτικών ινών και φρούτων και λαχανικών, το επεξεργασμένο πρόχειρο φαγητό που ευνοεί τη παχυσαρκία.
  • Υπάρχουν ενδείξεις σχετικά με πιθανή προστατευτική ή επιβαρυντική δράση των μεθόδων μαγειρέματος και συντήρησης τροφίμων ή βιολογικών έναντι συμβατικών τροφίμων, δεν είναι όμως, τεκμηριωμένες προς το παρόν.
  • Το αυξημένο σωματικό βάρος και η αυξημένη εναπόθεση λίπους, έχει συνδεθεί με πολλές μορφές καρκίνου.
  • Η σωματική δραστηριότητα, η διακοπή του καπνίσματος, ο εμβολιασμός, η αποφυγή υπερέκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία και η τακτική ιατρική παρακολούθηση είναι μερικοί ακόμη σημαντικοί παράγοντες πρόληψης.
  • Κατά την αντιμετώπιση της νόσου, ο ασθενής χρειάζεται μια θρεπτική διατροφή πλούσια σε ενέργεια και πρωτεΐνη για να αντιμετωπιστεί η υποθρεψία, η απώλεια βάρους και μυικού ιστού.
  • Συστήνονται τρόποι βελτίωσης της υφής και γεύσης των φαγητών – τροφίμων για καλύτερη σίτιση σε περίπτωση παρενεργειών λόγω θεραπευτικής αγωγής (π.χ. μεταλλική γεύση, έμετοι κ.α.)
  • Η σωματική δραστηριότητα στο σημείο που είναι ανεκτό, προσφέρει πολλαπλά οφέλη, λειτουργικά και ψυχολογικά, στη φάση της θεραπείας.
  • Ασθενείς που έχουν αναρρώσει συστήνεται να ακολουθούν τις οδηγίες πρόληψης καθώς είναι πιο ευάλωτοι από το γενικό πληθυσμό στα χρόνια νοσήματα (καρδιαγγειακά, διαβήτη, υπέρταση) και στο να επανεμφανίσουν κάποια κακοήθεια.

Όταν έχει τύχει να σας ρωτήσουμε, ανακαλώντας την εμπειρία σας πώς ξεκίνησε ο αγώνας με το καρκίνο και πώς βγήκατε νικητές, οι περισσότεροι είστε ακόμα έκπληκτοι με τη δύναμη που χρειάστηκε. Εμείς αισθανόμαστε πάντα δέος με τη δύναμη που έχει το ανθρώπινο σώμα αλλά και ο νους και είμαστε εδώ για να φροντίζουμε διατροφικά και τα δυο! Ευχόμαστε το ίδιο και εσείς και …καλή ζωή 🙂

Βιβλιογραφία

American Cancer Society
American Society of Clinical Oncology
World Health Organization
Mattiuzzi C, Lippi G. Current Cancer Epidemiology. J Epidemiol Glob Health. 2019;9(4):217-222.
Muscaritoli M, Arends J, et al. ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer. Clin Nutr. 2021 May;40(5):2898-2913.
Wiseman, M. (2019). Nutrition and cancer: Prevention and survival. British Journal of Nutrition, 122(5), 481-487.